Chronologisch overzicht IJzeren Rijn1839 Verdrag van LondenIn het verdrag dat de Belgische onafhankelijkheid regelt, wordt vastgelegd dat België het recht heeft op een vervoercorridor naar Duitsland. En wel via Sittard, waar Nederland op zijn smalst is.
1843Nederland wil de positie van de Rotterdamse haven niet benadelen en gooit waar mogelijk roet in het eten. De Belgen leggen een alternatieve verbinding aan die via Luik en Verviers naar Keulen loopt. De route is kostbaar omdat veel hellingen moeten worden genomen.
1856Er komt een tweede spoorverbinding tussen Antwerpen en Duitsland, via Hasselt, Maastricht en Aken. Dit traject is traag, onder meer vanwege een knelpunt bij Maastricht.
1869De Belgische regering twijfelt nu zelf ook over de IJzeren Rijn. Ze vreest concurrentie voor het peperdure tracé via Luik. Toch slaagt de Belgische spoorwegmaatschappij Grand Central Belge er door stug onderhandelen in om tot een voorlopige overeenkomst te komen. Omdat Roermond en Weert van de verbinding willen profiteren, bedingt Den Haag dat de route naar die steden wordt verlegd.
1873De route wordt definitief vastgelegd in het IJzeren Rijn Verdrag. De Duitsers en de Nederlanders starten met de aanleg van hun deel van het traject.
1879Na dertig jaar touwtrekken wordt de IJzeren Rijn in gebruik genomen. Er volgt een periode van bloei. Aan de lijn vestigen zich bedrijven als de Kempensche Zink Maatschappij, tegenwoordig bekend als Budelco. Tussen Antwerpen en Mönchengladbach pendelen dagelijks twaalf goederentreinen en zes passagierstreinen.
1893Afgezien van het spoor Weert-Roermond is het Nederlandse deel van de IJzeren Rijn in het bezit van de Grand Central. De Nederlandse regering maakt daaraan een einde door de tracé's van de Belgische grens tot Weert en van Roermond naar Dalheim over te nemen.
1914Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wil Duitsland de IJzeren Rijn gebruiken voor troepentransporten. Maar het neutrale Nederland weigert en laat het spoor blokkeren. De Duitsers leggen een alternatieve lijn aan via Visé en Montzen, door de Georgtunnel onder het Drielandenpunt in Vaals. Dit traject wordt bekend als de 'Montzenlijn' en wordt in 1917 in gebruik genomen.
1918Na de Eerste Wereldoorlog eist België Nederlands grondgebied op in Zeeuws-Vlaanderen. De relatie tussen de buurlanden bekoelt danig, wat de exploitatie van de IJzeren Rijn niet ten goede komt. Problemen met de dienstregeling en hoge grens-tarieven voorkomen dat het vervoer over de lijn op gang komt.
1940Bij de Duitse inval wordt de spoorbrug over de Maas bij Buggenum opgeblazen. De Duitsers herstellen de brug snel. In 1944 vernietigen ze de overspanning omdat de geallieerden in aantocht zijn. De bevrijders slepen twee elders veroverde bruggen aan omdat ze groot belang hechten aan een verbinding met de Antwerpse haven.
1956Ook na de Tweede Wereldoorlog hapert de commerciële exploitatie van de IJzeren Rijn. De provincie Limburg, de gemeente Roermond en de Limburgse Kamers van Koophandel zijn voor reactivering. Als vertegenwoordigers van Duitsland, België en Nederland in het Roermondse stadhuis tot een overeenkomst willen komen, gooien de NS roet in het eten. De spoorwegen vrezen voor de concurrentie met Rotterdam. De Navo maakt intensief gebruik van de verbinding, voor het transport van troepen en materieel.
1978Tussen Antwerpen en Neerpelt wordt weer personenvervoer op de IJzeren Rijn ingevoerd. Op het Duitse deel van het traject rijden sinds 1945 passagierstreinen. Tussen Roermond en Dalheim passeren dagelijks enkele goederentreinen met auto-onderdelen en bier.
1990België blijft ijveren voor de heropening van de IJzeren Rijn en krijgt steun vanuit Straatsburg. De Nederlandse Europarlementariër P. Cornelissen pleit samen met zijn Belgische collega K. Pinxten voor heropening van de lijn, om de sterke groei van het internationale goederenverkeer het hoofd te bieden. Merkwaardig genoeg laten de Belgische spoorwegen NMBS weten, dat ze heropening van de IJzeren Rijn te duur vinden.
1991De NMBS krijgt bijval van het Overlegorgaan de Meinweg, dat het zojuist opgerichte nationaal park De Meinweg beheert. Ook de gemeente Roermond en de provincie Limburg zijn niet langer voor reactivering. Het traject Roermond-Dalheim wordt gesloten voor goederenvervoer. De NS conserveren het spoor, op bevel van de Navo. Het goederenvervoer tussen Antwerpen en het Ruhrgebied wordt over de Montzenlijn gedirigeerd.
1995Uit een onderzoek van het Gewest Midden-Limburg blijkt dat heropening van de IJzeren Rijn nauwelijks iets oplevert voor Limburg.
1996Een initiatief om spoorfietsen op de stilgelegde spoorlijn Roermond-Dalheim te introduceren, stuit op fel verzet van natuurbeschermers. Die zijn bang dat adders en padden worden overreden en dat het gedaan is met de rust in De Meinweg. De Vlaamse regering kondigt een haalbaarheidsonderzoek aan naar de heropening van de lijn. De Europese Commissie geeft de reactivering hoge prioriteit. De IJzeren Rijn wordt bestempeld tot hoofdader in het 'transeuropese vervoersnetwerk'. De Belgen dreigen de heropening te koppelen aan de discussie over de Hogesnelheidslijn tussen Antwerpen en Breda. Maar Den Haag houdt de boot af. De beslissing dat tussen Rotterdam en het Ruhrgebied een peperdure Betuwelijn moet komen, draagt bij aan die houding. De Limburgse busmaatschappij Hermes stelt vergeefs voor om railbussen op het traject Roermond-Mönchengladbach te introduceren.
1997De NS sluiten de verbinding Roermond-Dalheim af door in Roermond balken over het spoor te leggen. Een deel van de installaties bij overgangen wordt ontmanteld.
1998De Vlaamse regering dreigt de samenwerking met Nederland op een laag pitje te zetten als Den Haag blijft tegenwerken. De Belgen halen het verdrag van 1839 uit de kast om doorgang over Nederlands grondgebied 'via de kortste weg' te eisen. In februari verschijnen de resultaten van het in 1996 aangekondigde haalbaarheidsonderzoek. De Vlamingen concluderen dat heropening van het oude traject via Roermond de voorkeur verdient. Dat zou maximaal 300 miljoen gulden kosten. De Limburgse gouverneur B. van Voorst tot Voorst zegt dat de extra kosten voor de passage van Roermond, Weert en De Meinweg daarbij niet zijn meegerekend. Het alternatief via Eindhoven en Venlo zou daardoor net zo duur zijn. VVD-minister Jorritsma is voor de heropening, mits een route wordt gekozen waarvan Nederland kan profiteren.
1999Er verschijnt een Startnotitie IJzeren Rijn. Hierin worden naast het historisch tracé een viertal alternatieve tracés voorgesteld. Uitgangspunt bij het ontwikkelen van deze alternatieve tracés is het zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande spoorlijnen, dan wel het bundelen met bestaande infrastructuur.
Varianten:
- Historisch tracé Budel - Weert - Roermond - Dalheim
- Historisch tracé met noordelijke omleiding bij het Meinweggebied
- Historisch tracé met zuidelijke omleiding bij het Meinweggebied
- Historisch tracé tot Roermond. Daarna aansluiting bestaande spoorlijn Roermond - Venlo
- Ter hoogte van Weert middels een (nieuwe) verbindingsboog aangesluiting op de bestaande spoorlijn Weert - Eindhoven.
- Bij Weert de verbindingsboog verruimen richting Budel om het natuurgebied Weerter- en Budelerbergen te ontzien.
2003De hoogopgelopen ruzie tussen Nederland en België over de kosten en de uiteindelijke keuze voor het tracé van de IJzeren Rijn wordt voorgelegd aan het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag. De IJzeren Rijn is door de Europese Commissie op de lijst van 'prioritaire projecten’ geplaatst. De verbinding is een belangrijke schakels in het continentale netwerk van transportroutes, vindt de Commissie, en komt dan ook in principe in aanmerking voor een Europese subsidie die kan oplopen tot dertig procent van de kosten.
2005Het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag oordeelt dat Nederland en België samen moeten opdraaien voor de reactivering van de IJzeren Rijn op Limburgs grondgebied. Het oordeel is bindend. België moet de kosten dragen voor reactivering van het historisch tracé, minus de kosten die zijn veroorzaakt door achterstallig onderhoud. Ook moet België de reactivering van het historisch tracé zelf betalen. Extra maatregelen, zoals een zes kilometer lange tunnel onder natuurgebied de Meinweg, komen voor rekening van Nederland en België gezamenlijk. De omleiding komt voor rekening van Nederland en er moet bovendien ook toestemming met België over worden bereikt
2007De 21 gemeenten in Midden- en Noord-Limburg pleiten samen bij minister Camiel Eurlings om de IJzeren Rijn via Venlo te laten lopen. De regering van Wallonië is tegen de heropening van de IJzeren Rijn is. De Walen vrezen dat dit ten koste gaat van de Montzenlijn van Antwerpen naar Aken en werkgelegenheid kost in Luik. Verkeersminister Oliver Wittke van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen ziet een heropening van het historisch tracé van de spoorlijn IJzeren Rijn (door het Meinweggebied) helemaal niet zitten. Wittke gaat ervan uit dat het historisch tracé niet meer in gebruik wordt genomen. Ook verkeersminister Camiel Eurlings (CDA) ziet een reactivering van de historische spoorlijn IJzeren Rijn door het Meinweggebied bij Roermond niet langer zitten. Volgens de bewindsman is het voor Nederland niet langer acceptabel dat de spoorlijn door het natuurgebied nieuw leven wordt ingeblazen.
2008Een Duits alternatief voor (een deel van) het historische tracé van de goederenspoorlijn IJzeren Rijn gooit hoge ogen. Minister Camiel Eurlings van Verkeer ziet deze route zitten en naar zijn zeggen België ook.
Deze variant, die Roermond en het natuurgebied De Meinweg ontziet, komt als beste uit de bus komt uit het onderzoek naar de heropening van de lijn tussen Antwerpen en het Ruhrgebied. Het historisch tracé van Roermond naar de Duitse grens zou daarmee van de baan zijn. Het gaat om een route langs de Duitse autosnelweg A52 en bij Roermond langs de N280. Of de Duitse oplossing goedkoper uitvalt dan het historische tracé, is echter zeer de vraag. Duitsland zal aankloppen bij Nederland en België voor de extra kosten, verwacht de minister. "Maar ik zal me stevig opstellen."
De discussies over de reactivering van de historische spoorlijn IJzeren Rijn tussen Antwerpen en Duisburg hebben het Europees Parlement in Straatsburg bereikt.
Drie groene partijen in dat parlement hebben schriftelijke vragen over de grensoverschrijdende spoorlijn gesteld. In Venlo heeft GroenLinks schriftelijke vragen aan het college van burgemeester en wethouders gesteld over de grensoverschrijdende studie. De drie milieupartijen, GroenLinks, Die Grünen en Ecolo, vinden dat de Europese Commissie de regeringen van Duitsland, België en Nederland ertoe moet bewegen om een grensoverschrijdende milieu-effectrapportage (merstudie) te houden voor het gehele tracé van de spoorlijn.
Een dergelijke allesomvattende studie is volgens de drie partijen nodig om te kunnen kiezen voor het minst schadelijke tracé. De studie moet zich volgens de partijen niet richten op het historisch tracé maar op de nieuwe varianten voor het spoortracé die in de loop der jaren zijn bedacht. De groene partijen hebben de commissie ook gevraagd of ze wil onderzoeken hoeveel vervoersbewegingen over de weg achterwege kunnen blijven door de reactivering van de goederenspoorlijn. Verder willen de partijen weten welke CO(-2)-reductie dat oplevert.
De heringebruikname van de IJzeren Rijn is in Duitsland het onderwerp van politieke spelletjes, stelde gedeputeerde Bert Kersten (PvdA, Openbaar Vervoer).
Hij komt met zijn kritiek een week nadat de gemeenten Weert, Leudal en Cranendonck met een gezamenlijk wensenpakket bij minister Camiel Eurlings (Verkeer en Waterstaat) hadden aangeklopt. Voornaamste onderdeel daaruit is de Weerter wens om een tunnel van vier kilometer aan te leggen teneinde alle overlast van goederentreinen te voorkomen.
Gedeputeerde Bert Kersten richt zijn pijlen op de Duitse opstelling. "De verantwoordelijke staatssecretaris komt uit het oosten van het land en vindt daarom vooral verbindingen met landen in Oost-Europa interessant. Zijn voorganger kwam van hier net over de grens. Hij had meer oog voor de zaken aan zijn westgrens. Bovendien is de huidige regering erg gericht op de as München-Hamburg, terwijl in werkelijkheid tachtig procent van de transporten verloopt via Rotterdam en Antwerpen", schetst de gedeputeerde de Duitse situatie en de gevolgen daarvan voor Nederland voor het uiteindelijke tracé,
De opstelling van Duitsland is immers cruciaal bij de bepaling van de uiteindelijke keuzes voor de IJzeren Rijn. Wordt het oude tracé dwars door de stad Roermond en het nationaal park De Meinweg gebruikt of wordt gekozen voor de zogenaamde N280/A52-variant?
De provincie is tegen hergebruik van het oude tracé. Dat geldt ook voor minister Camiel Eurlings (CDA, Verkeer en Waterstaat), die zelfs bereid is een bijdrage te leveren voor de Duitse kant, als de oosterburen zelf ook de beurs trekken.
Noordrijn-Westfalen voelt ook voor de N280/A52-variant.
Dagblad De Limburger